Z początkiem każdego roku szkolnego powtarzamy sobie, że tym razem będziemy uczyć się regularnie, nie zostawimy sobie wszystkiego na ostatnią chwilę, że tym razem będzie po prostu lepiej…

Czy tak faktycznie będzie? Odpowiedź na to pytanie pozostawiam każdemu z Was. Jakakolwiek by ona jednak nie była, naładowani wrześniową energią możemy spróbować wprowadzić do naszej nauki systemy i metody, które uczynią zapamiętywanie efektywniejszym, a naukę skuteczniejszą. Tylko tyle i aż tyle.

Jak się uczyć? 

No właśnie, jak? Badania pokazują, że większość z nas ucząc się, stosuje mało skuteczne, ale bardzo popularne metody takie jak wielokrotne czytanie, czy zakreślanie czytanego tekstu. Te same prace wskazują również, jak bardzo nieefektywne są takie metody. 

Aktywne przypominanie

Tak zwany „active recall”, czyli święty Graal efektywnej nauki.

Głównym problem najpopularniejszych i najbardziej intuicyjnych metod uczenia się jest to, że czytając czy zakreślając, nie analizujemy przyswajanej wiedzy. Pochylając się po raz piętnasty nad tym samym paragrafem w podręczniku, czujemy, że doskonale orientujemy się w temacie, że jesteśmy gotowi. Schody pojawiają się gdy na sprawdzianie trzeba tę wiedzę jakoś wydobyć z głowy, pamiętamy miejsce w podręczniku, w którym o danym zagadnieniu czytaliśmy, czasami pamiętamy nawet zakreślacz, którym podkreślaliśmy daną informację, ale pomimo tego nie potrafimy odpowiedzieć na pytanie. 

Odpowiedzią w takich przypadkach jest właśnie aktywne przypominanie, które zmusza do sprawdzenia, czy faktycznie opanowaliśmy dane zagadnienie tak dobrze jak nam się wydaje. Weryfikuje też dziury w wiedzy — może się okazać, że ucząc się o układzie pokarmowym człowieka, świetnie opanowaliśmy już jego budowę, ale za żadne skarby świata nie możemy sobie przypomnieć, które enzymy są zaangażowane w trawienie cukrów. Mając tę informację, możemy dostosować plan nauki tak, żeby skupić się na zagadnieniach, których jeszcze nie umiemy. 

Aktywne czytanie 

Można je nazwać pierwszym krokiem do aktywnego przypominania. W aktywnym czytaniu, tak jak przypominaniu, chodzi o to, by, zamiast biernie przyswajać, skupić się na analizowaniu. 

Dobrą metodę skrywa w sobie tajemniczy skrót SQ3R.

Metoda składa się z pięciu kroków. 

1. Survey — czyli przejrzyj tekst, nie czytając go. Zobacz czy jest podzielony na rozdziały i podrozdziały, czy jakieś słowa są wytłuszczone, czy ma ilustracje, wykresy… 
2. Question — Zadawaj pytania. Po pierwsze zastanów się, co już wiesz na dany temat. Poza tym możesz spróbować również stworzyć pytania na podstawie tytułów i nagłówków. Wypisz je sobie na kartce, jeśli masz czas, możesz spróbować na nie odpowiedzieć na podstawie swojej dotychczasowej wiedzy. Te dwa pierwsze kroki tworzą dobre fundamenty do czytania, pobudzają twój mózg do tworzenia połączeń między dotychczasową wiedzą a nowymi informacjami. 
3. Read — Teraz przechodzimy do właściwego czytania, podczas którego warto zwracać uwagę na odpowiedzi na wcześniej zadane pytania. 
4. Recite — Po przeczytaniu tekstu odpowiedz z pamięci na zadane pytania. Możesz też spróbować streścić całość własnymi słowami — to właśnie active recall. 
5. Recall — Czyli powtarzaj, postaraj się po jakimś czasie jeszcze raz odpowiedzieć na swoje pytania, przejrzyj notatki. Jeśli na coś nie uda ci się odpowiedzieć, wróć do tekstu i znajdź odpowiedź. 

Pytaj!

Bardzo prostym sposobem na wprowadzenie do swoich powtórek aktywnego przypominania jest zadawanie pytań. Można je sobie wypisać na kartce, można poprosić o nie kolegę, z którym się uczymy — ważne, by jak najwięcej próbować wyciągać informacje z odmętów pamięci. 

Czytając na jakiś temat, możemy też przyjąć strategię dziecka, zaopatrując każdą nową informację w pytanie “dlaczego” i starając się na to pytanie odpowiedzieć.

Wypisywanie 

Pokrewną metodą jest tak zwany „blurting”, który polega na wypisaniu wszystkiego, co pamiętamy o danym zagadnieniu. 

Kiedy je stosować?

Właściwie na każdym etapie nauki, chociaż szczególnie użyteczny jest w dwóch przypadkach. Po pierwsze przy powtarzaniu — wtedy pozwala nam na skuteczne zweryfikowanie dziur w naszej wiedzy. Po drugie po powrocie z wykładu, czy ze szkoły — wtedy pozwala na lepsze ułożenie sobie informacji w głowie.

Fiszki 

Bardzo popularną metodą aktywnego przypominania jest sporządzanie fiszek. Dużym plusem jest duża dostępność aplikacji, które umożliwiają powtórki w każdym miejscu i w każdym czasie, wystarczy, że będziemy mieli ze sobą telefon.

Na „fiszkowym rynku” warto szczególnie zwrócić uwagę na aplikacje Quizlet i Anki.

Krzywa zapominania 

Badania niemieckiego badacza Hermanna Ebbinghausa nad krzywą zapominania pochodzą z końcówki XIX wieku. Pomimo upływu czasu nadal są jednak aktualne. 

Ebbinghaus na podstawie swoich badań skonstruował krzywą, która obrazuje proces zapominania. Okazuje się, że większość zapamiętanych informacji ulega zapomnieniu już w kilka pierwszych dni od zapamiętania. Potem następuje faza plateau, dalszy spadek ilości zapamiętanych informacji jest znacznie wolniejszy.

Co z tego wynika?

Efekt przerw — nauka jest bardziej efektywna jeśli rozłożona jest na sesje;

Wpływ powtórek — regularne powtórki informacji „wypłaszczają krzywą zapominania”;

Efekt pierwszeństwa i świeżości — ludzie mają tendencję do zapamiętywania informacji z początku i końca listy.

W praktyce 

Dla ułatwienia wprowadzenia wiedzy w życie stworzyliśmy darmowy szablon w aplikacji Notion, który umożliwi tworzenie fiszek, automatycznie ustawiając optymalny czas powtórki. Warto korzystać też z aplikacji Anki, która również umożliwia tworzenie fiszek i optymalizuje czas ich powtórek. 

Amatorzy ołówka i kartki papieru mogą oczywiście stworzyć własny plan powtórek, którego celem będzie wypłaszczenie krzywej zapominania. 

Poza tym…

Metodami wartymi uwagi są też różnego rodzaju mnemotechniki, czy mapy myśli. Najważniejsze, by starać się dostosować wybieraną metodę do materiału, którego musimy się nauczyć, kierując się dwiema kluczowymi zasadami:

1. Klucz leży w różnorodności — ucząc się jednego zagadnienia, skorzystaj (w miarę możliwości) z kilku metod;
2. Analizuj — uogólniając, im bardziej się napracujesz nad danym materiałem, im bardziej wyrobisz je jak ciasto  i porozciągasz w różne strony, tym lepiej ten materiał zapamiętasz.

Wskazówki na koniec

• Nie musisz wszystkiego robić sam — często dużo efektywniej i łatwiej jest uczyć się z kimś. Nie musi tu wcale chodzić o wspólne sesje nauki i zadawania sobie pytań, choć te też są bardzo skuteczne. Aktywne uczenie może zajmować dużo czasu, dlatego gdy już go poświęcimy, warto na przykład przesłać folder z fiszkami znajomym, następnym razem może to oni prześlą go tobie. Można też od razu umówić się w kilka osób, że każda opracuje dane zagadnienie, dzięki temu dużo mniej czasu stracicie na żmudne tworzenie materiałów. 

• Pamiętaj o przerwach — nieważne czy to będzie metoda Pomodoro, czy po prostu przerwa, badania wskazują, że chwile wytchnienia od nauki pozwalają na zresetowanie się i zwiększają efektywność nauki. 

• Używaj różnych metod — badania wskazują, że uczniowie używający wielu metod lepiej zapamiętują informacje. Warto więc powtarzając ten sam materiał przerobić go na różne sposoby. 

• Pytania próbne — nie zapominaj o gotowych pytaniach ze stron „sprawdź się” w podręcznikach, zapytaj się starszych znajomych czy nie mają pytań ze swoich sprawdzianów i egzaminów, poszukaj pytań w internecie, to wszystko pozwoli ci na ponowne zweryfikowanie, co jeszcze należy powtórzyć, nad czym przysiąść. Pomoże w utworzeniu w twoim mózgu połączeń między informacjami.

Przeczytałeś artykuł? Daj nam znać co, o nim myślisz, wypełniając ankietę!

Projekt dofinansowany przez Fundację Empiria i Wiedza w programie „InwestorJa”.