Świat nauki publikacjami stoi. Dlatego właśnie bardzo ważnym krokiem na początku naukowej ścieżki jest zrozumienie, czym tak właściwie te publikacje są i jakie są? W zależności od tego, jaką dziedziną będziemy się parali, inne rodzaje tekstów będą bardziej lub mniej powszechne, różnić się będzie też z pewnością część z ich cech. Na pewno jednak czymś spójnym będzie to, jakie w ogóle rodzaje publikacji wyróżniamy. 

Publikacje oryginalne o tematyce eksperymentalnej lub opisowej

To one są kołem zamachowym nauki. To właśnie one po raz pierwszy donoszą o nowo odkrytych faktach empirycznych, wynikach badań eksperymentalnych lub obserwacji. Mają też ściśle określoną budowę. Wyróżniać będziemy: 

• >wstęp,
• >materiały i metody
• >wyniki 
• >dyskusję i wnioski 
• >piśmiennictwo.

W zapamiętaniu wszystkich części publikacji może pomóc nam angielski mnemonik IMRAD — Introduction, Materials and Methods, Results and Discussion. 

Na początku pracy znajduje się zazwyczaj Abstrakt (streszczenie), a na końcu ostateczne wnioski. Szczególnie ważną częścią każdego artykułu naukowego jest właśnie wspomniany abstrakt — jest to krótkie streszczenie artykułu, które powinno odpowiadać na następujące pytania:

1. 1. O czym jest Twoja publikacja?
2. 2. Dlaczego jest to istotne?
3. 3. Jak do tego doszedłeś/doszłaś?
4. 4. Do jakich wniosków doszedłeś/doszłaś?

To właśnie abstrakt będzie tym, co jako pierwsze przeczytają społeczność naukowa, decydując czy Twój artykuł jest wart przeczytania. Z drugiej strony jako czytelnik, to właśnie abstraktem możesz się kierować, decydując czy zapoznać się z daną pracą bliżej. Wszystkie rodzaje publikacji będą go zawierały.

Artykuły przeglądowe (review) 

Są pisane w celu stworzenia nowych syntez lub uogólnień, a także po to, by streścić stan wiedzy w jakiejś dziedzinie.

W artykule przeglądowym należy dokonać krytycznego przeglądu wybranych wcześniejszych publikacji. Tego typu publikacje odpowiadają na pytania: 

1. 1. Co już wiemy?
2. 2. Czego nie wiemy?
3. 3. Jakie hipotezy postawiono? Czy któreś z nich obalono? Które trzeba potwierdzić?
4. 4. Jakie są statystyczne rozkłady zmiennych zmierzonych przez licznych badaczy, jakie wynikają z nich współzależności? 

Tak jak w przypadku publikacji oryginalnych, tutaj też obowiązuje schemat pracy, chociaż jest on luźniejszy niż w przypadku publikacji oryginalnych. W takim rodzaju publikacji należy zawrzeć wstęp, obszerną część z podziałem na rozdziały i podrozdziały zawierające merytoryczną treść oraz konkluzję podsumowującą aktualny stan wiedzy i wyznaczającą kierunek dalszych badań.  

Metaanalizy i badania wtórne 

Metaanaliza jest formą matematycznego zebrania i analizy wyników kilku/kilkunastu, a czasami nawet kilkudziesięciu badań z jakiegoś obszaru. Najczęściej przybiera postać przeglądu systematycznego literatury dotyczącej jakiegoś zagadnienia, wzbogaconego o analizę uzyskanych wcześniej wyników, wnioskowanie i podsumowanie.

Powinna zawierać w sobie:

1. 1. Zdefiniowanie pytania;
2. 2. Określenie kryteriów włączenia i wykluczenia, 
3. 3. Kompleksowe przeszukanie źródeł na podstawie strategii wyszukiwania;
4. 4. Krytyczną ocenę wiarygodności włączonych badań; 
5. 5. Ilościową i jakościową syntezę danych
6. 6. Wnioskowanie wykorzystujące zebrane dane. 

Jak widać, jest to forma dość skomplikowana, jednak dzięki obszerności literatury, na której się opiera, wnioski w niej wyciągnięte, są uznawane za najpewniejsze.

Artykuły kazuistyczne (opisy przypadków) 

Ten rodzaj piśmiennictwa szczególnie upodobały sobie nauki medyczne, bo tutaj też ma on największy sens. W medycynie służą one do relacjonowania przypadków klinicznych. Przeważnie dotyczą szczególnie ciekawych „case’ów”, a informacje w nich zawarte pozwalają na szybsze rozwiązanie podobnych problemów klinicznych w przyszłości. Czasami również na przeniesienie zaproponowanych działań na inne sytuacje medyczne.

Inne 

Listy do redakcji (recenzje, krytyki, polemiki)

Są to teksty bezpośrednio odnoszące się do innych tekstów. 

Książki naukowe i rozdziały w książkach

Tym, co je wyróżnia, jest pewność informacji w nich prezentowanych. Oczywiście to, że coś znalazło się w książce, wcale nie oznacza, że na pewno jest prawdą i że stanowisko nauki już się w tej kwestii nie zmieni. Jednak możemy z dużą dozą pewności uznać, że informacja jest wiarygodna. Tutaj raczej nie będą przedstawione świeże, jeszcze niepotwierdzone wnioski, z najnowszych publikacji. 

Wytyczne kliniczne (guidelines)

To również rodzaj piśmiennictwa charakterystyczny dla branży medycznej. Przedstawia zbiór stwierdzeń sformułowanych w sposób usystematyzowany, które mają pomagać lekarzom w podejmowaniu optymalnych decyzji w opiece nad pacjentami w określonych okolicznościach. Są wydawane cyklicznie przez różne towarzystwa, będące autorytetami w danej kwestii i stanowią podstawę tzw. EBM, czyli evidence based medicine. 

Na zakończenie 

Pamiętaj, że różne gałęzie nauki mogą różnić się niektórymi aspektami. Przedstawione powyżej informacje są jednak ogólnym kompasem po świecie nauki. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak zacząć karierę młodego naukowca przeczytaj ten artykuł! Może zainteresować Cię również tekst o niuansach doktoratu.

Przeczytałeś artykuł? Oceń go, wypełniając ankietę.

Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki.